علائم و نشانه های کمبود ویتامین ها
داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل، ضامن سلامتی شماست. در صورتی که رژیم غذایی، فاقد ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز بدن باشد، کمبود این مواد می تواند با علائم و نشانه هایی همراه باشد. در این مقاله به بررسی علائم و نشانه های کمبود ویتامین ها می پردازیم.
- شکنندگی مو و ناخن ها
عواملی متعددی در شکنندگی مو و ناخن ها نقش دارند، کمبود بیوتین، یکی از این عوامل می باشد. بیوتین یا همان ویتامین B7، باعث می شود تا مواد غذایی به انرژی تبدیل شوند. کمبود این ویتامین می تواند با نازک و شکننده شدن مو و ناخن همراه باشد. خستگی، درد عضلانی و گرفتگی دست ها و پاها، از دیگر نشانه های کمبود ویتامین B7 می باشد.
خانم های باردار، افراد سیگاری و یا افراد مبتلا به سندروم های خاص مانند بیماری کرون، بیشتر در معرض کمبود این ویتامین هستند. عواملی مانند مصرف آنتی بیوتیک و یا داروهای تشنج، در بروز کمبود ویتامین نقش دارند. مصرف سفیده تخم مرغ به صورت خام، باعث کمبود ویتامین B7 می شود، زیرا حاوی اویدین است که میزان جذب بیوتین را کاهش می دهد.
گوشت، ماهی، فرآورده هایی لبنی، حبوبات، اسفناج، کلم بروکلی، سیب زمینی، گل کلم، مخمر و موز، از جمله مواد غذایی سرشار از بیوتین هستند. افرادی که شکنندگی مو و ناخن دارند، بهتر است مکمل های این ویتامین را نیز مصرف کنند.
- زخم های دهانی و یا شکاف های گوشه لب
یکی از علل زخم های اطراف دهان می تواند به علت کمبود ویتامین و مواد معدنی، از جمله آهن و ویتامین B باشد. برخی از تحقیقات نشان می دهند، کمبود ویتامین تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2) و پیریدوکسین (B6)، احتمال زخم های دهانی را افزایش می دهد.
التهاب گوشه های لب، می تواند به دلیل افزایش بزاق دهان و یا کم شدن آب بدن نیز باشد. مرغ، گوشت، ماهی، نخود و لوبیا، آجیل و حبوبات، مواد خوراکی سرشار از آهن، تیامین، ریبوفلاوین و پیریدوکسین هستند.
در صورت مشاهده زخم های دهانی، مصرف مواد غذایی گفته شده را در رژیم غذایی تان قرار دهید.
- خونریزی لثه
گاهی مواقع عدم مسواک زدن صحیح، باعث خونریزی لثه ها می شود، اما کمبود ویتامین C یکی از علل خونریزی لثه می باشد. این ویتامین در بهبود زخم و سیستم ایمنی بدن بسیار مفید است، و از آن جایی که نقش آنتی اکسیدانی دارد، مانع از آسیب های سلولی نیز می شود.
سیستم بدن انسان به گونه ای است که قادر به تولید ویتامین C نمی باشد، به همین خاطر رژیم غذایی بایستی حتما محتوی این ویتامین باشد. میوه و سبزیجات، سرشار از ویتامین C هستند، اما متاسفانه بسیاری از افراد از مصرف سبزیجات تازه غافل هستند. کمبود این قبیل مواد خوراکی و ویتامین C در دراز مدت می تواند با علائمی همچون خونریزی لثه ها همراه باشد.
بیماری اسکوربوت، یکی دیگر از عوارض کمبود ویتامین C است که سیستم ایمنی را سرکوب، و عضلات و استخوان ها را تضعیف می کند، به همین خاطر فرد بیشتر احساس خستگی و بی حالی دارد. ترمیم کند زخم، خشک شدن پوست و خون دماغ شدن، از دیگر علائم و نشانه های کمبود این ویتامین می باشد.
- کاهش دید در شب و لکه های سفید در چشم ها
کمبود ویتامین A می تواند یکی از دلایل بروز مشکلات بینایی باشد، به خصوص شب ها، که قدرت بینایی فرد در تاریکی کاهش می یابد، زیرا این ویتامین مسئول تولید رودوپسین، رنگدانه شبکیه چشم است که به بینایی در شب کمک می کند. عدم درمان این اختلال می تواند منجر به خشکی و کدر شدن ملتحمه چشم، و حتی کوری شود. مصرف ویتامین A می تواند در درمان چینن مشکلاتی موثر باشد.
گوشت، فرآورده های لبنی، ماهی، تخم مرغ و سبزیجات زرد رنگ، منابع غنی از ویتامین A هستند. افرادی که علائمی از قبیل تهوع، سر درد و درد های عضلانی دارند، بایستی این مواد غذایی را در رژیم غذایی شان داشته باشند.
- پوسته پوسته شدن پوست و شوره سر
چنین موردی در قسمت هایی از بدن که پوست چربی دارند نیز مشاهده می شود. شوره سر بیشتر به ناحیه فرق سر محدود می شود، اما درماتیت سبورئیک (التهاب پوست) عارضه ای است که صورت، بالای قفسه سینه و بازوها را نیز درگیر می کند. این عارضه در نوزادان تا سه ماهگی، دوران بلوغ و یا میانسالی بیشتر شایع می باشد.
کمبود زینک، نیاسین (B3)، ریبوفلاوین (B2) و پیریدوکسین (B6) از جمله علل التهاب پوست و شوره سر می باشد. مرغ، گوشت، ماهی، نخود و لوبیا، آجیل و حبوبات و سبزیجات سبز، حاوی این ویتامین ها هستند.
- ریزش مو
ریزش مو یکی از مواردی است که افراد بسیاری از آن رنج می برند. جهت پیشگیری و یا کنترل ریزش مو، مواد غذایی زیر را در رژیم تان فراموش نکنید:
- آهن، که این ماده معدنی در ساخت DNA فولیکول های مو نقش دارد. مصرف کم آهن یکی از علل توقف رشد فولیکول های مو می باشد.
- زینک، ماده معدنی است که برای سنتز پروتئین و تقسیم سلولی بسیار مهم می باشد. کمبود زینک باعث ریزش مو می شود.
- لینولئیک اسید و آلفا لینولئیک اسید، اسیدهای چربی هستند که برای رشد مو و سلامتی بدن بسیار اهمیت دارند.
- نیاسین (ویتامین B3)، که برای سلامت مو مهم است. آلوپسیا یا کاهش موی سر، یکی از عوارض کمبود این ویتامین می باشد.
- بیوتین (ویتامین B7)، که مانع از ریزش مو می شود.
مرغ، گوشت، ماهی، نخود و لوبیا، آجیل، حبوبات و سبزیجات سبز حاوی آهن و زینک هستند.
گوشت، ماهی، فرآورده های لبنی و حبوبات نیز منابع غنی از نیاسین هستند.
سبزیجات سبز، حبوبات و سبزیجات نیز غنی از لینولئیک اسید و آلفا لینولئیک اسید هستند.
برخی از مکمل هایی که حاوی این ویتامین ها هستند، می توانند باعث تقویت رشد مو و مانع ریزش مو شوند. اما اگر فردی کمبود ویتامین ندارد، مصرف بیش از حد این ویتامین ها می تواند نتایج عکس داشته باشد. برای مثال، مصرف بیش از حد سلنیوم و ویتامین A، می تواند باعث ریزش مو شود.
- برآمدگی های سفید و قرمز رنگ بر روی پوست
کراتوز پیلاریس، عارضه ای است که با ظاهر شدن برآمدگی هایی بر روی گونه، بازوها و ران ها همراه می باشد، و معمولا در دوران کودکی و نوجوانی مشاهده می شود. علت اصلی این اختلال هنوز به طور قطع مشخص نیست، اما تولید بیش از حد کراتین در فولیکول های مو، می تواند یکی از علل ظاهر شدن این برآمدگی ها باشد.
این اختلال می تواند ژنیتکی باشد و قبلا یکی از اعضای خانواده به این اختلال دچار شده باشد. حتی افرادی که کمبود ویتامین A و C دارند، بیشتر در معرض ابتلا به کراتوز پیلاریس هستند، به همین خاطر بهتراست مواد غذایی محتوی این دو ویتامین، از جمله گوشت، تخم مرغ، ماهی و فرآورده های لبنی را در رژیم غذایی تان قرار دهید.
- سندرم پای بی قرار
این سندرم که با عنوان بیماری ویلیس ایکبوم (Willis- Ekbom) نیز شناخته می شود، اختلال عصبی است که با حرکات ناگهانی پا همراه می باشد، که به هنگام خواب و یا استراحت نیز تشدید می یابد. علت اصلی بروز چنین اختلالی به طور قطع مشخص نیست، اما به نظر می رسد که با سطح آهن خون نیز مرتبط می باشد.
برخی تحقیقات نشان می دهند، افرادی که مبتلا به این اختلال هستند، و کم خونی دارند، شدت علائم در آن ها بیشتر می باشد. این اختلال اغلب در طول دوران بارداری که میزان آهن افت پیدا می کند، مشاهده می گردد. به همین خاطر، مصرف مکمل های آهن در تسکین علائم موثر می باشد، به خصوص افرادی که کم خونی دارند.
از آنجایی که مصرف آهن، به بهبود علائم کمک می کند، مصرف غذاهای سرشار از آهن مانند گوشت، ماهی، حبوبات، مرغ، نخود و لوبیا برای سلامتی نیز بسیار مفید هستند. مصرف این قبیل مواد به همراه ویتامین C ، میوه وسبزیجات، میزان جذب آهن را نیز افزایش می دهند.
این نکته را در نظر داشته باشید که مصرف مکمل های غیر ضروری، می تواند اثرات منفی را برای سلامتی داشته باشد و روند جذب سایر مواد را نیز مختل کند. سعی کنید همواره آهن را به میزان متعادل مصرف کنید.
نتیجه گیری
کمبود ویتامین و مواد معدنی می تواند منجر به بروز عوارض و مشکلات متعددی شود. به همین خاطر غذاهایی را مصرف کنید که حاوی مقدار کافی ویتامین ها هستند.
دکتر کورش صمدپور متخصص تغذیه و رژیم درمانی
