کمبود ویتامین B1

کمبود ویتامین B1

ویتامین B1 یا تیامین، یکی از ویتامین های گروه B است که برای عملکرد سیستم بدن ضروری می باشد. این ویتامین توسط سلول های بدن مورد استفاده قرار می گیرد و مسئول تبدیل غذا به انرژی می باشد. از آن جایی که بدن قادر به تولید این ویتامین نمی باشد، بهتر است مواد سرشار از ویتامین B1 مانند گوشت، آجیل و حبوبات را در رژیم غذایی خود داشته باشید. البته برخی عوامل احتمال کمبود این ویتامین را افزایش می دهند، از جمله:

• مصرف مشروبات الکلی
• افزایش سن
• ایدز
• دیابت
• انجام جراحی های چاقی( مانند اسلیو)
• دیالیز
• استفاده بیش از حد داروهای مدر

متاسفانه بسیاری از افراد متوجه کمبود این ویتامین نمی شوند. در این مقاله، به بررسی علائم و نشانه های  کمبود ویتامین B1 (تیامین) می پردازیم:

• کاهش اشتها

کم شدن اشتها، یکی از اولین علائم کمبود این ویتامین می باشد.  تیامین نقش مهمی در تنظیم سیری دارد. با کمبود ویتامین B1، عملکرد طبیعی مرکز سیری (هیپوتالاموس) بر هم می خورد و بدن احساس پر بودن و سیری خواهد داشت، حتی زمانی که فرد نیازبه غذا دارد . اشتهای این افراد با مصرف مکمل های تیامین بهبود می یابد.

• خستگی

احساس خستگی ممکن است به صورت تدریجی و یا ناگهانی در فرد ایجاد شود. شدت خستگی و ناتوانی به عواملی مانند میزان و شدت کمبود ویتامین بستگی دارد. اما از آن جایی که بسیاری از مواقع ممکن است افراد احساس خستگی را داشته باشند، این علامت نمی تواند شاخص مناسبی در تشخیص کمبود ویتامین B1 باشد و اغلب نادیده گرفته می شود. به دلیل اهمیت ویتامین B1 در تبدیل غذا به سوخت و انرژی، جای تعجب ندارد فردی که کمبود این ویتامین را دارد، با خستگی و بی حالی مواجه شود.

• تحریک پذیری

فرد تحریک پذیر با کوچک ترین موردی ناراحت خواهد شد. این حالت اغلب به دلیل  بیماری جسمی، یا روانی  اتفاق می افتد.  تحریک پذیری یکی از اولین نشانه های کمبود ویتامین B1 است که طی چند روز تا چند هفته بعد از کمبود در فرد قابل مشاهده می باشد.  بری بری، بیماری است که در اثر کمبود ویتامین B1 ایجاد می شود و این تحریک پذیری در کودکان مبتلا به بری بری خیلی مشخص است

• ضعیف شد رفلکس های عمقی تاندون

کمبود ویتامین B1 برروی سیستم عصبی تاثیر می گذارد. در صورتی که کمبود این ویتامین درمان نشود، آسیب سیستم عصبی می تواند منجر به بروز تغییراتی در رفلکس ها شود. کاهش و یا عدم عکس العمل در زانو، مچ پا و ماهیچه های سه سر دیده می شود و با پیشرفت و تشدید کمبود، می تواند راه رفتن را نیز برای فرد مختل کند.

• احساس سوزش در بازوها و پاها

احساس سوزش و یا خارش، همانند وارد شدن سوزن در بدن، از جمله علائمی هستند که با عنوان مورمور شدن شناخته می شوند.

عملکرد اعصاب عروقی موجود در بازوها و پاها، به شدت به میزان و عملکرد ویتامین B1 بستگی دارد. با کمبود این ویتامین، رگ های عروقی آسیب می بینند و علائمی مانند سوزش و خارش در این قسمت ها مشاهده می گردد. در واقع، چنین علائمی در مراحل اولیه کمبود تیامین مشهود می باشد.

• ضعف عضلانی

معمولا تشخیص علت ضعف عضلانی سخت است. ممکن است ضعف عضلانی به صورت موقت و در هر لحظه ای اتفاق بیفتد. تداوم این ضعف بدون این که دلیلی برای آن وجود داشته باشد، می تواند یکی از دلایل کمبود ویتامین تیامین باشد. در بسیاری افراد، ضعف عضلانی با مصرف مکمل های این ویتامین بهبود می یابد.

• تاری دید

تاری دید می تواند یکی از علائم کمبود ویتامین B1 باشد. در صورتی که کمبود این ویتامین شدید باشد، شاهد آسیب اعصاب چشم، و در نهایت تاری دید و از دست دادن قدرت بینایی خواهیم بود. که البته این علائم و نشانه ها با مصرف مکمل های ویتامین B1 بهبود خواهد یافت.

• حالت تهوع و استفراغ

با این که علائم مربوط به معده و روده در کمبود ویتامین B1 به ندرت اتفاق می افتد، اما احتمال مشاهده چنین علائمی در کمبود این ویتامین وجود دارد. دلیل اصلی این حالت مشخص نیست، اما مصرف مکمل می تواند به بهبود چنین علائمی کمک کند. استفراغ، نشانه ای است که عمدتا در نوزادانی که کمبود B1 دارند، مشاهده می شود.

• اختلال در ضربان قلب

ضربان قلب، تعداد دفعاتی است که قلب شما در هر دقیقه می تپد. جالب است بدانید که تعداد ضربان قلب شما به سطح ویتامین B1 بستگی دارد. در صورتی که این ویتامین به اندازه کافی جذب بدن نشود، تعداد ضربان قلب نیز کاهش خواهد یافت، و فرد با علائمی مانند خستگی، سرگیجه و یا غش رو به رو می شود.

• تنگی نفس

از آن جایی که کمبود ویتامین B1 بر روی قلب تاثیر می گذارد، فرد به هنگام انجام کارهای سخت، نفس کم می آورد و دچار تنگی نفس خواهد شد. زیرا، با کمبود تیامین در بدن، خون کمتری از قلب به سایر ارگان ها پمپاژ می شود، در نتیجه، منجر به تجمع مایع در ریه ها، و سخت شدن تنفس خواهد شد.

این نکته را در نظر داشته باشید که، تنگی نفس می تواند ناشی از سایر اختلالات باشد، پس به تنهایی نمی تواند نشانه ای از کمبود B1 باشد.

• گیجی و بیقراری (دلیریوم)

دلیریوم شرایطی است که می تواند منجر به گیجی، کاهش هوشیاری و ناتوانی در تفکر شود. سندروم ورنیکه کورساکوف، که نوعی اختلال مغزی است، با بیقراری، کاهش حافظه، گیجی و توهم همراه می باشد. سندروم ورنیکه کورساکوف، که با کمبود تیامین مرتبط می باشد، به دلیل مصرف زیاد الکل، ایجاد می شود. با این حال، کمبود ویتامین B1 در افراد مسن بیشتر شایع می باشد و احتمال بروز حالات آشفتگی و یا هذیان گویی را افزایش می دهد.

داشتن رژیم غذای سالم و متعادل، از جمله مصرف مواد غذایی سرشار از B1، ( گوشت ، غلات کامل، حبوبات و مغزها )در پیشگیری از کمبود این ویتامین موثر می باشد. مصرف روزانه 1.2 میلی گرم از این ویتامین برای آقایان، و 1.1 میلی گرم برای خانم ها، توصیه می شود.

نتیجه گیری

 در صورت تغذیه مناسب  نیاز به مصرف مکمل نیست ولی در صورت کمبود تیامین خوش بختانه، کمبود این ویتامین با مصرف مکمل قابل جبران خواهد بود.

با تشکر مدیریت سایت دکتر کورش صمدپور متخصص تغذیه و رژیم درمانی